ساز دهنی یا هارمونیکا نه تنها یکی از بهترین و مناسب ترین سازها برای افراد مبتدی است بلکه استفاده از آن هم خیلی رایج است، البته تعداد اساتیدی که این ساز را به صورت حرفه آموزش دهند، زیاد نیست. نوازندگان ساز دهنی هیچ وقت این ساز را از خود جدا نمی‌کنند و همیشه همراه‌شان است. برای اجرا تنها کافیست آن را از جیب در آورده و شروع به نواختن کرد. حتی در صورتی که مبتدی و نابلد هم باشید، می‌توانید با ساز دهنی صدای جالبی تولید کنید. تمام آن چه لازم است انجام بدهید این است که دهانتان را روی آن حرکت داده و بدمید تا این ساز آکورد‌های ماژورش را برای‌تان به صدا در بیاورد. اگر علاقه مند با یادگیری این ساز هستید و قصد دارید درباره نحوه آموزش ساز دهنی بیشتر بدانید، در ادامه این مقاله همراه ما باشید.
ساز دهنی یا هارمونیکا جزء سازهای بادی است و در خانوادهٔ سازهای زبانه آزاد قرار می‌گیرد. تولید صوت در این نوع سازها نتیجه ارتعاش یک زبانه از جنس فلز است که تنها یک سر آن به بدنه ساز متصل شده و انتهای دیگرش می‌تواند آزادانه حرکت کند. به ارتعاش درآمدن این زبانه‌ها در اثر عبور جریان هوا موجب تولید صدای ساز میشود.
از سایر سازهای این خانواده می‌توان ملودیکا ، کنسرتینا و آکاردئون را نام برد. شاید برخی مواقع متوجه شباهت موجود بین صدای سازدهنی و آکاردئون شده باشید. این شباهت در جنس صدا، در واقع به خاطر شباهت در ساختمان این سازها و نحوه تولید صوت در آن‌ها است.
ابتدایی ترین نکته در آموزش هر سازی این است که با نحوه عملکرد آن آشنا باشیم. سازدهنی نیز مانند هر ساز دیگری ساختار و عملکرد مخصوص خود را دارد. این ساز از ۱۰ سوراخ تشکیل شده که به ترتیب از یک تا ده شماره گذاری شده اند. هریک از سوراخ های سازدهنی قابلیت اجرای دو نت را دارد. یکی از این دو نت هنگامی به صدا در می آید که شما در سازدهنی می دمید و دیگری هنگامی اجرا میشود که شما هوا را به وسیله مکیدن از سازدهنی خارج میکنید. یعنی ده سوراخ تعبیه شده در ساز دهنی قابلیت ایجاد بیست نت در بازه سه اکتاو را دارند.
بياييد در ابتدا به اكتاو پاييني نگاهي بياندازيم. ساز دهنی را در دست چپ، ميان شصت و انگشت اشاره به سمتي كه شماره‌ها رو به بالا باشند قرار دهيد.
حالا، كمي دهان را باز نموده؛ دهان و فك كاملاّ ريلكس، لبها مرطوب، سوراخهاي ۱، ۲ و ۳ را پوشش داده، و به آرامي بدميد. هرموقع ما گفتيم در هارپ بدميد، بايد بدانيد اين كار كمي قوي‌تر از دميدن معمولي است. هنگامي كه تنفّس مي‌كنيد، هوا از درون قفسه‌ي سينه‌ي شما، يعني از ديافراگم بيرون مي‌آيد. تأمّل كنيد كه قبل از به خواب فـرورفتن، چگونه نفس مي‌كشيد، اين تنفّس از ديافراگم است. ما بعداً راجع به كنترل نفس بيشتر از اينها صحبت خواهيم كرد؛ چون اين امر در نواختن ساز دهنی تأثير به‌سزايي دارد.
آموزشگاه موسیقی
تمام اين نكات را هنگامي كه سوراخهاي ۱، ۲ و ۳ را مي‌كشيد، نيز در ذهن داشته باشيد. در ابتدا، شما براي صحيح قرار دادن لبها روي سوراخهاي مورد نظر، نياز به تمركز زيادي داريد. اجازه دهيد لبها در حالت طبيعي روي سوراخها قرار گيرند. هرگاه ليزي ساز در دهان شما همانند ليزي يك ماهي قزل‌آلا شد، قرار گيري ساز در دهانتان صحيح مي‌باشد. اگر صداي نتها كمي ريش‌ريش و غيرطبيعي بود، احتمالاً دليل‌اش اين است كه لبهاي شما به طور مناسب درزگيري ننموده و مقداري هوا از بالا يا پايين لبانتان خارج مي‌شود. آن قدر با هارپ تمرين كنيد تا درزگيري مناسب بدون احساس ناراحتي در قرارگيري لبها در دور سوراخها را فرا گيريد؛ احساس ناراحتي در قرارگيري لبها تنها باعث اشتباهات بعدي خواهد شد.
هنگامي كه در سوراخهاي ۱، ۲ و ۳؛ دم يا بازدم مي‌كنيد، زبانتان را در پايين دهان قرار دهيد. شما متوجّه خواهيد شد حركت دادن زبان به اطراف، باعث تغيير صداي نت مي‌شود. براي تحقّق اين امر، تصوّر كنيد كاري كه از آن متنفّريد را به شما محول كرده‌اند و شما با ناراحتي مي‌گوييد:«اَه!» (!ah)
یادگیری ساز دهنی را از کجا شروع کنیم؟
برای شروع یادگیری هارمونیکا لازم است تا در ابتدا یک ساز دهنی مناسب برای خود انتخاب کنید. چند نوع هارمونیکا وجود دارد که می‌توانید از بین آن‌ها یکی را انتخاب کنید. ساز ذهنی انتخابی شما می‌تواند ترمولو، کروماتیک و یا دیاتونیک باشد. برای یادگیری و تمرین باید یک ساز دهنی با کیفیت خریداری کنید، اما اگر ندانید کدام یک برای شما مناسب است، ممکن است در نهایت با خرید اشتباه، پول‌تان را هدر بدهید.
فاکتور بعدی که قبل از شروع آموزش ساز دهنی باید به آن توجه کنید، تنفس است. هارمونیکا در مقایسه با سایر سازهای بادی، یک ساز آسان برای یادگیری به حساب می‌آید. با این وجود برای نواختن صحیح این ساز باید یاد بگیرید که تنفس‌تان را کنترل کنید. هر نت ساز دهنی با مکش یا دمیدن روی سوراخها ایجاد میشود و اغلب مبتدیان تصور می‌کنند که دمیدن در ساز دهنی به سادگی فوت کردن در یک بادکنک است، در صورتی که صدا‌های تولید شده به این روش ناخوشایند هستند.
در نهایت نیز لازم است تا آموزشگاهی مناسب و استادی زبردست پیدا کرده و آموزش ساز دهنی را هر چه سریع تر آغاز کنید.
آموزش ساز دهنی کروماتیک
ساز دهنی کروماتیک در سال ۱۹۱۸ میلادی ساخته شد و شامل هر ۱۲ نیم پرده گام است. در این نوع ساز دهنی، شستی‌ای قرار داده شده که برای تعویض زبانه سوراخ نواختن استفاده میشود. در واقع با فشار کلید می‌توان نیم پرده بالاتر از هر نتی را اجرا کرد و به همین علت این ساز می‌تواند ۱۲ نت گام را بنوازد و برای همین در موسیقی کلاسیک، جز و پاپ کاربرد بسیاری دارد. این ساز از ۲٫۵ تا ۴ اکتاو قابلیت دارد و در انواع ۱۰، ۱۲ و ۱۶ سوراخی موجود است.
در آموزش ساز دهنی کروماتیک تئوری‌های موسیقی، ریتم خوانی و نت خوانی از پایه ترین مباحث آموزش داده میشود. هنرجویانی که به خوبی تمرین کنند و زمان کافی برای یادگیری این ساز بگذارند، بعد از ۴ جلسه می‌توانند دو قطعه بنوازند. ترم‌ها برای آموزش ساز دهنی کروماتیک کوتاه در نظر گرفته شده که ثبت نام برای هنرجویان راحت تر باشد، توجه داشته باشید که ۴ جلسه‌ای بودن ترم مبنی بر اتمام مباحث و حرفهای شدن در ساز نیست، بلکه یادگیری هر چیزی اصول و مراحلی داره که باید طی بشود.
گران ترین و کامل ترین نوع ساز دهنی، کروماتیک است و در صورتی که علاقه مند به این ساز شده‌اید بهتر است از هارمونیکای کروماتیک آموزش خود را شروع کنید.
آموزش ساز دهنی دیاتونیک
قدیمی ترین نوع هارمونیکا، ساز دهنی دیاتونیک نام دارد و بیشتر در سبکهای راک، بلوز، فولک و ایریش و محدود تر برای سبک پاپ کاربرد دارد. این ساز ۱۰ سوراخ است و وسعت صوتی آن به اندازه ۳ اکتاو است. به خاطر استفاده گسترده از این نوع ساز دهنی در موسیقی بلوز، به آن ساز دهنی بلوز نیز گفته میشود.
این نوع ساز را اغلب در فیلم‌های وسترن و غربی می‌توانید مشاهده کنید که البته سلیقه خاص خودش را می‌طلبد. در ساز دهنی دیاتونیک سوراخ‌های ساز حالت دو ردیفه ندارد و هر سوراخ فقط با حالت دمش و مکش هوا به صدا در می‌آید، اما میشود با کمک تکنیکی به اسم بندینگ برخی از نیم پرده‌ها را اجرا کرد.
در این ساز به غیر از تکنیک بندینگ، تکنیک‌های دیگری هم وجود دارد که نوازنده می‌تواند با استفاده از آن تکنیک‌ها سایر فواصل کروماتیک را در این ساز اجرا کند. البته این تکنیک‌ها از تکنیک‌های پیشرفته این نوع ساز دهنی محسوب میشود که تسلط پیدا کردن به آن‌ها قدری دشوار هست.
کافیست برای آموزش ساز دهنی دیاتونیک به صورت حرفهای استادی مناسب انتخاب کنید.
آموزش ساز دهنی سبک بلوز
بلوز سبکی از موسیقی است که ریشه در آوازهای مذهبی و همخوانی‌های سیاه پوستان آمریکا دارد و اصل آن به فرهنگ و موسیقی غرب آفریقا برمی گردد. علت اینکه این سبک به بلوز معروف شده است، این بود که برده‌های سیاه پوست با غم این نوع موسیقی را اجرا می‌کردند.
سبک بلوز و جز شباهت‌های زیادی با یکدیگر دارند. هر دو به وسیله سیاه پوستان آمریکا پدید آمده‌اند و هر دو دارای نت‌های غمگین هستند.
شما می‌توانید این سبک از موسیقی را با ساز هارمونیکا نیز بنوازید، اما برای یادگیری حرفهای آن لازم است تا در کلاس آموزش ساز دهنی اساتید برجسته شرکت کنید که بر تمام سبکهای موسیقی تسلط کامل دارند.
بیشترین سوالات پرسش شده توسط کاربران :
| یادگیری هارمونیکا چقدر طول می کشد؟ | با تمرین منظم ، می‌توانید انتظار داشت که آهنگ‌های پاپ ساده را در عرض حدود ۳ ماه اجرا کنید. در عرض ۶ تا ۱۲ ماه، تکنیک شما بهبود می یابد و احتمالاً می توانید روی بسیاری از نت ها کار کنید |
| از زبان چگونه در نواختن هارمونیکا استفاده می شود؟ | زبان را به هارمونیکا فشار دهید. از نوک زبان خود برای مسدود کردن سوراخ ها استفاده نکنید در عوض، آن را به دندان های جلوی پایین خود فشار دهید و زبان را به آرامی به جلو فشار دهید تا قسمت بالای زبان با سازدهنی تماس پیدا کند. این کار امکان انتقال در حین حرکت از سوراخی به سوراخ دیگر فراهم می کند. |
| آیا نواختن هارمونیکا برای تقویت ریه ها مناسب است؟ | نواختن هارمونیکا ممکن است ظرفیت ریه های شما را تقویت کند و ماهیچه های تنفسی شما را تقویت کند. |
مدت زمان یادگیری ساز دهنی
بسیاری از کسانی که به تازگی آموزش ساز دهنی را شروع کرده‌اند، به دنبال اطلاع از زمان یادگیری ساز دهنی هستند. اولین نکتهای که برای پاسخ به این سوال باید مورد بررسی قرار داد، مشخص کردن هدف هنرجو از یادگیری و شرکت در کلاسهای آموزشی ساز دهنی است که باعث میشود زمانهای متفاوتی را برای آن در نظر گرفت. برای مثال اگر انتظار از یادگیری هارمونیکا در حد نواختن تعدادی قطعه باشد، حدود ۶ ماه تا یک سال زمان میبرد، اما در صورتی که قصد تسلط کامل بر ساز، یادگیری سبکهای مختلف آن یا همراهی با سازهای دیگر را داشته باشید، این زمان ممکن است در حدود دو سال طول بکشد.
نکته بعدی استعداد و علاقه هنرجو به آموزش ساز دهنی است. هنرجویانی که در خانواده‌های اهل موسیقی پرورش پیدا می‌کنند و پیش زمینه موسیقی دارند، معمولا در کلاسهای آموزشی ساز دهنی پیشرفت سریع تری خواهند داشت. البته اگر هنرجویی مشتاق یادگیری باشد، می‌تواند با پشتکار و تمرین، این کمبود را جبران کرده و گوی سبقت را از هنرجویان مستعد موسیقی بربایند.
هزینه کلاس ساز دهنی
برای آموزش ساز دهنی اساتید بسیاری در تهران و شهرهای مختلف با نرخ‌های متفاوت وجود دارند. به همین خاطر عوامل متعددی می‌تواند بر روی نرخ حق التدریس آن‌ها تاثیرگذار باشد.
نرخ کلاسهای آموزش خصوصی ساز دهنی برای سطوح مختلف مبتدی، متوسط و حرفهای متفاوت است. در واقع هزینه دورههای حرفهای هارمونیکا بالاتر است. به علاوه، هزینه تدریس انواع ساز دهنی از جمله دیاتونیک، کروماتیک وترمولو و یا سبکهای مختلف ساز دهنی از جمله کلاسیک، پاپ، جز، بلوز و… با یکدیگر متفاوت هستند.همچنین در صورتی که بخواهید از اساتید مشهور برای یادگیری هارمونیکا استفاده کنید، باید هزینه بالاتری پرداخت کنید.
علاوه بر این، هزینه آموزش ساز دهنی در شهرهای مختلف نیز با یکدیگر متفاوت است. به شکلی که هزینه کلاس آموزش ساز دهنی در شهرهای بزرگ نسبت به شهرهای کوچک و شهرستان‌ها بالاتر است.
در کنار نیز هزینه کلاس خصوصی آموزش ساز دهنی در منزل از آموزشگاه بالاتر است، چرا که هزینه‌های رفت و آمد استاد نیز محاسبه میشود.
آموزش آنلاین ساز دهنی
کلاسهای آنلاین آموزش ساز دهنی مخصوص هنرجویانی است که با وجود علاقه به یادگیری این ساز، به دلیل دوری راه یا نداشتن زمان کافی، امکان شرکت در کلاسهای حضوری را ندارند و به همین خاطر از یادگیری ساز دهنی دور مانده‌اند.
کلاسهای آنلاین آموزش ساز دهنی برای هموطنانی که در خارج از کشور زندگی می‌کنند و یا هنرآموزانی که در تهران سکونت ندارند، نیز بسیار مناسب است.
آموزش ساز دهنی برای کودکان
هارمونیکا سازی است که آموزش آن سن و سال خاصی نمی‌شناسد و هنرجویان در هر سنی می‌توانند این ساز را به راحتی بیاموزند. اما آموزش ساز دهنی برای کودکان پیش نیاز‌هایی دارد، که اگر به آن‌ها توجه شود می‌تواند سرعت یادگیری کودک را افزایش دهد.
ساز دهنی بر خلاف باور بسیاری از افراد یک ساز ساده نیست و کاملا تخصصی است. به همین خاطر انتخاب آن برای کودکان هم مانند همه سازها باید بر اساس علاقه کودک باشد. در صورتی که کودک واقعا به این ساز علاقه داشته باشد، بسیار انتخاب مناسبی خواهد بود.
سن مناسب برای شروع آموزش ساز دهنی به کودکان بازه ۸ تا ۱۰ سالگی است، چرا که کودک باید بتواند در کلاس بماند و تکالیف موسیقی را انجام دهد.
جمع بندی
بسیاری بر این باورند که آموزش ساز دهنی کار ساده ای است و هر کسی می‌تواند این ساز را بنوازد. اما نواختن هارمونیکا یا ساز دهنی نیز مانند سازهای دیگر اصول مخصوص به خود را دارد و بدون دانش موسیقی نمی‌توان اصوات دلنشینی را به وسیله این ساز خلق کرد.
آموزش ساز دهنی سن مشخصی ندارد و برای شروع یادگیری این ساز لازم است تا نوع ساز و سبکی که می پسندید را انتخاب کنید.
برای آموزش حرفه ای و اصولی هارمونیکا در محضر بزرگترین اساتید این ساز، می‌توانید در کلاسهای آموزشی موسسه موسیقی هنر فارابی شرکت کنید.
برای شروع یادگیری هارمونیکا لازم است تا در ابتدا یک ساز دهنی مناسب برای خود انتخاب کنید. چند نوع هارمونیکا وجود دارد که می‌توانید از بین آن‌ها یکی را انتخاب کنید. ساز ذهنی انتخابی شما می‌تواند ترمولو، کروماتیک و یا دیاتونیک باشد.
اولین نکتهای که برای پاسخ به این سوال باید مورد بررسی قرار داد، مشخص کردن هدف هنرجو از یادگیری و شرکت در کلاسهای آموزشی ساز دهنی است که باعث میشود زمانهای متفاوتی را برای آن در نظر گرفت. برای مثال اگر انتظار از یادگیری هارمونیکا در حد نواختن تعدادی قطعه باشد، حدود ۶ ماه تا یک سال زمان میبرد، اما در صورتی که قصد تسلط کامل بر ساز، یادگیری سبکهای مختلف آن یا همراهی با سازهای دیگر را داشته باشید، این زمان ممکن است در حدود دو سال طول بکشد.
نرخ کلاسهای آموزش خصوصی ساز دهنی برای سطوح مختلف مبتدی، متوسط و حرفهای متفاوت است. در واقع هزینه دورههای حرفهای هارمونیکا بالاتر است. به علاوه، هزینه تدریس انواع ساز دهنی از جمله دیاتونیک، کروماتیک وترمولو و یا سبکهای مختلف ساز دهنی از جمله کلاسیک، پاپ، جز، بلوز و… با یکدیگر متفاوت هستند.
