تفاوت عود و بربط و عود ایرانی

عود در سال های اخیر چند تجربه جدید را پشت سر گذاشته است.
نخست ساخت عودی با صفحه پوستی است.
این ابتکار توسط ابراهیم قنبری مهر، محقق و مبدع بزرگ در زمینه ساخت آلات موسیقی ایرانی صورت گرفته است
که در آن، روی بخشی از صفحه چوبی عود که محل قرارگیری خرک می باشد، پوست می اندازند.
در نتیجه صدای ساز کمی به سمت سازهای مضرابی پوستی نظیر تار و رباب میل می کند.

تحول دیگر در زمینه ساختمان عود، پیدایش بربط ایرانی با صفحه ای چوبی است
که باز هم به کوشش ابراهیم قنبری مهر عملی شد.
این هنرمند توانا بر اساس تصاویر به جا مانده از گذشته،
اندازه های بربط را استخراج کرد و یک نمونه صرفاً برای نگهداری در موزه ساخت.

ساز یاد شده از نظر ظاهری شباهت زیادی به آن نقش ها دارد
و در واقع می توان چنین استنباط کرد که بربط ایرانی از نظر اندازه کوچک تر از عود مورد استفاده اعراب بوده است.
در واقع اعراب پس از آشنایی با بربط ایرانی،
متناسب با فرهنگ خود تغییراتی در ساختمان و حتی نام آن ایجاد کردند.
واژه عود نام عربی همان بربط است.
از سویی دیگر موسیقی عربی نیازمند انعکاس بیشتر و صدای بم تری بود،
به همین دلیل کاسه بربط بزرگ تر ساخته شد تا جوابگوی این نیاز باشد.

بربط ایرانی در واقع یک عود کاسه کوچک با دسته ای بلندتر است.
این ساز، همانند دیگر عودها پنج جفت سیم دارد
و هیچ تفاوتی در نواختن آن با دیگر عودها وجود ندارد.
به همین دلیل یک نوازنده که با انواع عود آشنا باشد، می تواند با این بربط نیز به سادگی بنوازد.
در بربط، نسبت بزرگی کاسه به بدن انسان متناسب تر از عود عربی است
به گونه ای که وقتی نوازنده آن را در بر می گیرد، زیباتر جلوه می کند.

برای کاسه کوچک تر و دسته بلندتر آن می توان مزایای زیر را نام برد:
طول دسته آن به اندازه نواختن یک نت نسبت به عود های رایج در خاورمیانه بلندتر است.
به عبارتی می توان گفت در روی سیم اول در قسمت پایینی دسته به جای نت “سل” نت “لا” را داریم.
به علاوه قسمت جلویی دسته این ساز بلندتر است و تا قسمت مرکزی صفحه ادامه می یابد.
این دوعامل به نوازنده کمک می کند که به راحتی در هنگام های (Octave) بالاتر بنوازد.

آموزشگاه موسیقی

بدون هیچ تغییری در ابعاد کلی ساز، کاسه آن کوچکتر از انواع دیگر عود ساخته می شود
و این موضوع سبب می شود تا هنگامی که نوازنده ساز را می نوازد، احساس راحتی بیشتری داشته باشد.
این تفاوت، احتمال به وجود آمدن درد در شانه نوازنده را به هنگام نوازندگی کاهش می دهد.
سیم گیر و سرپنجه (و شکل اتصال آن به دسته) در این نوع بربط با طرحی جدید ساخته شده اند.
به همین خاطر زیباتر به نظر می رسند.
در سیم گیر، هر سیمی می تواند از طریق یک سوراخ از میان سیم گیر بگذرد و سپس در روی سیم گیر بسته شود.
پشت شیطانک، قرقره های کوچکی وجود دارد که کوک کردن را آسان تر می کند و دوام سیم ها را بیشتر می کند.
ساخت عود برقی با الگوبرداری از گیتار الکتریک،
یکی دیگر از تجربه های نوین عودسازی است که غالباً از سوی نوازندگان عرب دنبال می شود.
در نخستین تجربه، ابتدا کاسه عود حذف شد ولی صفحه آن همچنان ایفای نقش می کرد.

در نوع دیگری از عودهای برقی، حتی صفحه ساز هم حذف شد و تنها یک قاب شبیه عود باقی ماند.
شیوه صدادهی عودهای برقی به این صورت است که
لرزش سیم ها از طریق یک حسگر (sensor) به یک دستگاه تقویت کننده صوت منتقل می شود
و صداها فقط از طریق بلندگو قابل شنیدن خواهد بود.