آشنایی با همه سازهای کوبه ای

سازهای کوبه ای یا پِرکاسیو به سازهایی گفته می‌شود که از طریق ضربه، تکان، سایش، خراش یا هر عمل دیگری که منجر به نوسان شود، تولید صدا کنند.
وظیفه اصلی سازهای کوبه‌ای معمولاً اجرای ضرب‌آهنگ در متن آهنگ است،
ولی توانایی اجرای ملودی را هم دارند. تاریخچهٔ سازهای کوبه‌ای به هزاران سال پیش برمی‌گردد.
این سازها احتمالاً پس از صدای انسانی قدیمی‌ترین نوع سازها هستند.
سازهای کوبه‌ای را عموماً می‌توان به دو دستهٔ سازهای کوبه‌ای با کوک معیّن مثل زیلوفون و سازهای کوبه ای با کوک نامعین مثل انواع طبل تقسیم کرد.

آشنایی با انواع سازهای کوبه ای در آموزشگاه موسیقی

بانگو(bongo)

بانگو زاده کوبا است و همواره در موسیقی سان ، در میانه ی سال های ۱۸۰۰ ، بکار برده شده است .
سبک سان ، ترکیبی از موسیقی آفریقایی و اسپانیایی برگرفته از بخش شرقی کوباست .
امروزه بانگو یکی از نامی ترین سازهای کوبه ای لاتین به شمار میرود و می توان صدای آن را در همی سبک های موسیقی پیدا کرد .
ضمنا این ساز در ایران به نام بینگو و بانگو معروف است.

کنگا (congo)

ساز کنگا تا میزان زیادی ، رایج ترین ساز دستی کاربردی در موسیقی مردمی به شمار می آید .
ریشه کنگا از کنگوی آفریقا است ،
اما ساز خمره ای شکلی که پیش از این می دیدید در واقع سازی کوبایی که از دل نواهای محلی و بومی بیرون آمده ، کنگاها را میتوان در موسیقی جاز ، راک ، بلوز ، آراندبی ، و ورگا دید .
کنگا در واقع در برگیرنده سه ساز است : کوینتو ، سی گاندو یا کنگا و تومبا یا تومبادورا .
ضمنا به کل این ساز در ایران تومبا میگویند.

جیمبه (djembe)

جیمبه ساز کوبه ای آفریقایی جامی شکل است که ریشه اصلی همه سازهای کوبه ای بشمار می آید .
این ساز با ظاهر قبیله ای ، صدای پر معنی و بلند و نواختن راحت و آسانش ، تبدیل به یکی از دوست داشتنی ترین سازهای دنیا شده است.
کوک سفت جیمبه ، و پوست نازک دهانه ، به اندازه زیادی بر صدای پر معنی ساز ، تاثیر می گذارد .

آشیکو (ashiko)

آشیکو سازی است از آن آفریقای غربی و مانند جیمبی ، دارای دهانه ای است نازک با پوست بز و به سبب سفت بودن دهانه ، به سختی کوک می شود .
اگرچه آشیکو از لحاظ شکل و شمایل با جیمبه تفاوت های بسیاری دارد ، اما صدایی همانند تولید می کند .
بیشتر مردم ، آشیکو را برادر کوچک جیمبه می دانند .
صدای آن همانند است، اما گستردگی صدا و توانایی اجرای صدای بم جیمبه را ندارد.

اودو (udu)

اودو ، سازی است با اندامی خنده دار و جز اندک سازهای کوبه ای است که دهانه ندارد ، ولی میتوان با ضربه زدن به روی آن ، تولید صدا کرد .
به جای آن کل بدنه ساز برای ضربه زدن ، تولید صدا و در یک کلام ، نواختن بکار برده می شوند .
اودو از نیجریه می آید و بر پایه افسانه ها و داستان ها از گلدانی گرفته شده است که به گونه اتفاقی ، دارای سوراخی در کنار خود بوده است .
این سوراخ ، گلدان را برای نگهداری چیزهای گوناگون ، بی مصرف می ساخت .
دارندگان این گلدان ، مانند افرادی که احساس ریتمیک بالایی دارند ، همان کاری را انجام دادند که هر شخص دیگری در این شرایط انجام می داد.
اودو صدایی بی همتا تولید می کند : از صدای زنگ گرفته تا صدای بم کم رنگ و ضعیف.تار (tar)

تار جزو خانواده ی سازهای طوق دار از آن آفریقای شمالی است .
تارها بیشتر دارای قطری بین ۳۵ تا ۵۰ سانتی متر هستند .
تار به سبب دهانه نازک و بدنه باریکی که دارد ، صدایی ضعیف تولید می کند که می تواند بسیار مجذوب کننده باشد.
ضمنا این ساز در گروه های شرقی کاربرد فراوانی دارد .

تمبورین / ریک ( tambourine/riq)

شاید نخستین بار صدای تمبورین را در کنسرت راک ، هنگام همنوازی با گیتار ، شنیده اند.
در موسیقی مردمی ، تمبورین بیشتر به عنوان پشتیبان خواننده به شمار می آید.
تمبورین ، مانند دمبک و تار ، ساز محلی خاورمیانه ای است. و مانند تار ساز طوق دار است.
چیزی که تمبورین را جدا می سازد ، حلقه های فلزی هستند که به بدنه ساز چسبیده اند امروزه میتوان گونه های بسیار گسترده ای از تمبورین ها در سراسر دنیا پیدا کرد.ضمنا این ساز در بین گروه های جنوبی کاربرد فراوانی دارد.

پاندیرو (pandeiro)

پاندیرو پیروی برزیلی ها از تمبورین است .
با توجه به روایت های مختلف ، پاندیرو ،ساز ملی برزیل است.
این ساز بخش جدا نشدنی جشن سالانه ی ماردی گراس است،و در همه سبک های موسیقی برزیلی نیز موسیقی راک ، فانک و پاپ نیز استفاده می شود.

بوران (bodharn)

گفته می شود که بوران از آن خاورمیانه یا شاید آسیا باشد ، اما هیچ کس در این زمینه مطمئن نیست .
این ساز به تار مصری همانند زیادی دارد ، بر خلاف تار ، بوران را با استیکی به نام کی پین می نوازند .
به دلیل اینکه بوران تا سالهای ۶۰ در موسیقی محلی ایرلندی ، بکار گرفته نشده بود ، مکان این ساز هنوز به گونه ای مورد تردید است .
وظیفه این ساز پشتیبانی کردن است نه تکنوازی .

جان جان (djun djun)

جان جان از ان آفریقا غربی است و از سه ساز کوبه ای تشکیل می شود : دان دونبا (بزرگ)، سانگبا (متوسط)، کان کینی (کوچک) .
البته هر کدام از این سازها از کنده های توخالی به وجود آمده اند و دارای اندازه های بسیار گوناگونی هستند ، معمولا دهانه جان جان ها با پوست بز درست می شود .
جان جان ها نه تنها ضرب های باس ریتم های آفریقایی را بوجود می آورند ، بلکه به ریتم ، ملودی ظریفی نیز می افزایند . به گونه سنتی هر نوازنده یکی از اندازه های جان جان را می نواخت و گروه نوازندگان ریتم ها را در هم می آمیختند .
اما امروزه معمولا یک نفر هر سه ساز را به تنهایی می نوازد ، افزون براین نوازنده جان جان ، ریتم ساز را با یک دست و با دست دیگر زنگ”bell” می نوازد.

کویی کا (cuica)

کویی کا بخش جدا نشدنی موسیقی سامبای برزیلی ، بشمار می آید و در اصل در آفریقا برای به دام انداختن شیرها به کا برده شده است.
به دلیل اینکه کویی کویی کا دارای صدایی است بی همتا و پر معنا جای خود را در بیشتر ترکیبات ارکستری امروزی مانند موسیقی جاز ، فیوژن ، فانک و پاپ باز کرده است.
این ساز معمولا نقش تکنوازی یا افکت های صوتی را بعهده دارد.
کویی کا در گروه سازهای کوبه ای استیک دار قرار دارد اما نه به سبب اینکه ان را با استیک می نوازند ،
بلکه به این دلیل که این ساز دارای استیکی درون خود است که برای تولید صدا آن را مالش می دهند ،
این ساز تنها سازی است که به پوست آن ضربه ای وارد نمی شود.

ساز طوق دار آیینی (frame drum)

ساز طوق دار آیینی شاید بیشترین کاربرد را در دنیا داشته باشد .
این ساز ، معمولا دارای دهانه ای با پوست آهو و دارای قطری نزدیک به ۳۰ سانتیمتر است.
شاید این ساز را در تمرین های روحی سرخپوستان دیده باشید . اما فرهنگ های سراسر دنیا آن را در مراسم گوناگونی بکار می برند .
از این رو عنوان ساز طوق دار آیینی نه به سبب نام رایج این ساز ، بلکه به دلیل معنا های فراوانی که در بر دارد ، به این ساز داده شده است.

دمبک (doumbek)

دمبک ، جز سازهایی است که در موسیقی محلی عربی ، بکار برده شده است .
دمبک ، سازی است جامی شکل ، که همانند جیمبه آفریقای غربی ، دارای صدایی پر معنی است .
این ساز از آن خاور میانه است و می تواند از سفال و فلز ساخته شود، دهانه آن بسیار نازک است .
این ساز صدایی بسیار شفاف و تیز تولید می کند و مانند جیمبه ، دارای صدایی حجیم و کاملا بم است .
ضمنا این ساز در ایران به نام تمپو و در جنوب از آن به عنوان ساز ترکیبی ضرب و تمپو استفاده می کنند.

سوردو (surdo)

سوردو،با ضرب آهنگ پر تحرک و صدای بمی که دارد به عنوان قلب سامبا نام برده می شود .
سوردو گونه ای باس درام و مانند جان جان ها دارای سه اندازه مختلف است که هر کدام نام ویژه خود را دارد :مارکاکائو(marcacao)،ری پستا(reposta)،کورتادور(cortador).

رپانی کی (repinique)

رپانی کی ، در اصل تام تام برزیلی است همچنین رپانی کی در بخشی از گروه سامبا بیشتر ساز کوبه ای اصلی به شمار می رود.
در واقع رهبر گروه سامبا که مستر دو باتریا(mestre de bateria)نامیده می شود ،رپانی کی مینوازدو گروه را با ریتم هایش رهبری می کند .
برای نوازندگان دیگر رپانی کی این ساز نقش بداهه سازی مهمی در نواختن تک نوازی و موتیوهای آکساندار ایفا می کند.
معمولا در یک گروه بزرگ بیش از ۴۰ تا ۵۰ نوازنده رپانی کی حضور دارند.

تمبوریم (tamborim)

تمبوریم ساز کوچکی است که معمولا تنها ۱۵ سانتیمتر قطر دارد .
تمبوریم که نبایستی با تمبورین اشتباه گرفته شود ،گونه ای دیگری از موسیقی سامبا به شمار می آید و مانند تمبورین جزء سازهای کوبه ای ای طوق دار است .
جز اینکه این ساز حلقه های فلزی ندارد و به وسیله استیک با یک دست نواخته می شود.
گروه متوسط سامبا میتواند ۷۰ نوازنده تمبوریم داشته باشد .
این ساز کوبه ای که دارای صدایی زیر است در برابر ریتم اصلی سوردو، نت های آکساندار را می نوازند.

تیمبال ها (timbales)

اگر چه میتوان ریشه ای این ساز را به نسل تیمپانی های اروپا بستگی دارد ،اما در واقع تیمبال ها دو ساز کوبه ای فلزی از آن کوبا هستند.
تیمبال ها صدایی شفاف و بریده تولید می کنند که می توان آنهارا در تکنوازی های تیتو پونت بزرگترین مجری لاتین ،موسیقی دان و رهبر ارکستر جستجو کرد.
در بیشتر موارد تیتو به همان اندازه ای که در نواختن کنگا در غرب محبوبیت داشت ،در نواختن تیمبالها نیز جایگاه ویژه ای پیدا کرد .
امروزه می توان تیمبال ها را در بیشتر سبک های موسیقی ، خواه جاز،فانک و یا پاپ یافت.

باتا (bata drum)

باتا درام، درام دو سر است که به شکل ساعت شنی با یک مخروط بزرگتر از دیگری است.
ساز کوبه ای است که در درجه اول برای استفاده از مقاصد مذهبی یا نیمه مذهبی برای فرهنگ های بومی از سرزمین یوروبا، واقع در نیجریه، و همچنین توسط نمازگزاران Santería در کوبا ، پورتوریکو ، و در ایالات متحده استفاده می شد.کنگیتاس (congitas)

کنگیتاس در واقع از خانواده کنگا میباشد با این تفاوت که بدنه کنگیتاس نسبت به کنگا کوچکتر و صدای زیر تری دارد.

زنگ های آگوگو (agogo)

آگوگوها زنگ های برزیلی هستند که به صورت جفتی نواخته می شوند .
این زنگ ها در روش سنتی برای افزودن صدای زیر و تقریبا ملودیک، در ریتم های کارناوال بکار برده می شوند.
زنگ های اگوگو در موسیقی امروزی، رایج شده اند و راه خود را به موسیقی جاز،راک،فانک و پاپ باز کرده اند.

آفوچه/کاباسا (afuche/cabasa)

آفوچه/کاباسا اختراعی نو پدیدار است ،اما با این وجود یکی از کاربردی ترین سازهای کوبه ای به شمار می آید .
این ساز بر پایه کاباسای آفریقایی ،سازی که به وسیله کنده کاری بروی بده نارگیل و نخ کردن دانه هایی پیرامون آن ساخته می شد و نیز آفوچه برزیلی،از کدویی با دانه هاو مهره هایی در پیرامون ساخته شده است.
آفوچه/کاباسا صداهای مختلفی تولید می کند این ساز دارای قابلیت فراوانی است که هیچ نوازنده ی کوبه ای ،نبایست از آن ناآگاه شود.

کلاویه (clave)

دو استیک کوچکی که کلاویه را تشکیل می دهند شاید مهمترین سازهای موسیقی لاتین هستند.
واژه ی کلاویه به معنای کلید است و الگوهای ریتم کلاویه کلیدی است برای سبک های گوناگون موسیقی که این ساز را بکار می برند .
همه ی فرم های موسیقی لاتین الگوی کلاویه را بکار می گیرند.رایج ترین ریتم های کلاویه مربوط به ریتم های آفریقایی-کوبایی است
و این ریتم ها در شمار زیادی از سبک های نوین موسیقی لاتین نفوذ کرده اند.

کوبل (cowbell)

کوبل تنها یک ساز نیست ،بلکه مجموعه ی کاملی از سازهای گوناگون است.
به معنای واقعی کلمه،ده ها نمونه کوبل وجود دارد .
در روش سنتی کوبل های ویژه ای تنها در سبک های موسیقی مشخصی بکار گرفته می شوند اما برای بیشتر مردم کوبل،کوبل است.
به سبب وجود دهها نمونه کوبل می بایست کوبل زیر یا بم باکیفیت صدایی مشخص را گزینش کرد .
کوبل در مزرعه برای همراهی کردن با کشاورزان نواخته می شد .
نسل پیشین کوبل گواتاکا نامیده می شود که تقریبا تیغه سرکجی است که با میخ کوچک یا بزرگ نواخته می شد .
ریتم کوبل نیز بخش جدا نشدنی موسیقی آفریقایی و آفریقایی-لاتین به شمار می آید.

گویرو (guiro)

گویرو به گونه سنتی،از کدو تنبل ساخته شده است که شالوده آن به کوبا-مرکز سبک سان بر می گردد.
جنس گویرو از کدوهاست ،اما در بیشتر موارد از پلاستیک و گاهی از فلز ساخته می شوند.
این ساز با صدای ویژه و خراش مانند خود،در بیشتر موسیقی های امروزی بکار گرفته می شود.

مارکاس (maracas)

شاید فکر کنید که مارکاس ها تنها ره آورده های پرزرق و برق مکزیک و یا کاریب هستند ،اما به راستی مارکاس ها بخش مهم موسیقی لاتین به شمار می آیند.
در اصل این ساز از چرم یا پوست گاوی است که بروی بطری شراب کشیده شده و مانند کیسه دوخته و در آن مهره هایی ریخته و استیکی بسته می شد.
با این وجود امروزه مارکاس ها از چوب ،پلاستیک یا چرم ساخته می شوند هر کدام از این روشها صدایی ویژه تولید می کند.
به گونه سنتی دو مارکاس در یک گروه زیر و بمی متفاوتی دارند.
این تفاوت سبب به وجود آمدن ریتم های گوناگون تر می شود.